فلسفه اسلامی (هانری کربن)

سخن این کتاب از فلسفه اسلامی (و تاکیدا نه عربی) است. فلسفه ای که صورتهای متنوع آن، به طور اساسی با امر دینی و معنوی اسلام، پیوند یافته است. هانری کربن فیلسوف معاصر فرانسوی، که از مزیت شناخت عمیق نسبت به موضوع مورد بحث برخوردار است، در صدد بیان آن جنبه از فلسفه اسلامی است، که با وفات قاضی ابن رشد، برای غربیان تمام شده به حساب آمده است. کربن می خواهد معنای صحیح تداوم در فلسفه اسلامی را بفهماند. او در این بررسی به کاوش حکمت نبوی شیعی، در دو شاخه اسماعیلی و اثنی عشری می پردازد. وی در مورد عرفان و تصوف به عنوان شرط لازم در بحث از حکمت اسلامی قلم می زند.

چرایی تدوین این اثر، از آغاز کلام شروع به آشکار شدن می کند: نبود بررسی وافی پیشینیان در حوزه فلسفه اسلامی و همچنین تلقیات نادرست از مرگ فلسفه اسلامی بعد ابن رشد است. به طوری که به جز نامهایی محدود در اذهان غربیان از این شالوده فلسفی وجود ندارد. او می خواهد مخاطب را با تداوم مغفول اندیشه فلسفی در جهان اسلام آشنا کند. دغدغه نویسنده در نمایاندن روح عرفانی فلسفه شیعی نیز شاید قابل بیان باشد.

نویسنده، سخن از حکمت اسلامی را بدون بحث از تصوف و عرفان، میسور نمی داند. او در عین اینکه در بسط مباحث برای خود محدودیت قائل است، چون اغلب مباحثش را تعلیمات مغفول برای خاورشناسان و فلاسفه می داند، بسنده به اشاره را نیز جایز نمی شمارد. کربن، دوره های فلسفه اسلامی را، در تقسیمی جدید، عنوان می کند و کتاب را بر آن اساس می نگارد؛ دوره ی تا ابن رشد، دوره ی تا نوزایش صفوی، دوره شکوفایی فلسفه درایران از صفویه تا حال.

در بخش نخست، ذکری از چند تن از اندیشمندان دوره دوم و سوم آمده است؛ زیرا مثلا نمی توان جوهر اندیشه شیعی را، آنگونه که در تعلیمات ائمه شیعه آمده است، بی اعتنا به فیلسوفانی که آنها را توضیح داده اند، به دقت تبیین نمود. البته بررسی تفصیلی دانشمندان مذکور، در بخش دوم آورده شده است. کربن برای تالیف بخش اول، از یاری همکاران مسلمان؛ یک شیعه ایرانی و یک سنی سوری؛ نیز بهره برده است، که می تواند از نقاط قوت این اثر برای یک مستشرق باشد.

انتهای پیام/