الفلسفه الاسلامیه- علامه محمد رضا مظفر
این کتاب شریف، تالیف علامه مجدد شیخ محمد رضا مظفر (رحمه الله تعالی) از علمای معاصر شیعه است که تلاش های وافری در تدوین کتب درسی حوزوی ارائه داده است، به طوری که سالهاست کتاب های “المنطق”، “اصول الفقه” و “عقائد الامامیه” او جزء برنامه رسمی حوزه های علمیه شیعه در ایران است. شاید کمتر قرینی در این توفیق برای او وجود داشته باشد.
مرحوم علامه مظفر که به واقع از لحاظ حجم تلاش، دغدغه ها، روانی قلم، دید فراخ و گستره نظر، زمان شناسی، اهتمام به حلقه های آموزشی در کتب حوزه و توفیق از عنایات پروردگار به جهان اسلام در قرن اخیر به حساب می آیند، در فلسفه اسلامی نیز کتابی دارد که مورد بحث ماست. این کتاب را سید محمد تقی طباطبائی تبریزی از دفاتری که ایشان بین شاگردان خویش در اثنای تدریس فلسفه اسلامی در سه سال اول تاسیس دانشگاه فقه نجف اشرف، پخش می کردند، فراهم آورده است.
این اثر در کمتر از صد و پنجاه صفحه و حدود شصت و هفت درس تدوین شده است. از ویژگی هایی که بر جذابیت این اثر می افزاید، اختصاص درسهایی به تاریخ فلسفه، در باره هدف فلسفه و هدف علم کلام، تاثیر آثار یونانی بر افکار مسلمین است. همچنین شرح کلمات فلسفی امیر المومنین علیه السلام در بحث های خداشناسی مطرح می شود. مرحوم مظفر در ابتدای درس جبر و تفویض از گفتگوی حضرت سجاد سلام الله علیه و ابن زیاد برای طرح بحث استفاده می کند. آغاز بحث شر را نیز با استفاده از آیه شریفه «ربنا لا تزغ قلوبنا» بنا می نهد. پر واضح است ایجاد ارتباط بین فلسفه و آموزه های ماثور دینی، جزء روش علمی فیلسوف نمی تواند باشد، اما فضا سازی و اخذ موضوع از مباحث روایی و قرآنی حتی تاریخی و کلامی و روز لطمه ای به فلسفی بودن بیان نمی زند، که اگر نتوان گفت همه، دست کم بسیاری از مسائل فلسفه از ساختاراجتماعی، تاریخی، دینی و … خاصی انگیخته شده اند. همان طور که برخی ها امروز اذعان دارند[۱] که بیان این نحو ارتباط بین نصوص دینی و دست آوردهای فلسفه اسلامی، موجب ترغیب طلاب به فلسفه و به حکم پادزهر تبلیغات ضد فلسفه است که تمدن اسلامی جدید را متاسفانه از درون تهدیدی خطرناک می کند.
او مانند بسیاری از پیشینیان که مباحثات و مخاصمات علمی را منحصر در علمای یونان و اسلام و متکلمین می نمایند، عمل نمی کند، بلکه با زمان شناسی در بحث علت و معلول به آرای علمای غرب در مورد صدفه می تازد.
در پیشگفتار ناشر کتاب، دروس فلسفه ایشان خالی از تقعیدات لفظی و ابهامات معنوی که غالبا در کتب پیشین فلسفی دیده می شد، توصیف شده است.[۲]آری، کتاب «الفلسفه الاسلامیه» زبانی روان و بیانی صمیمی دارد و گاه به بیان زمینه های تاریخی مباحث می پردازد. کتاب، همانند کتاب های درسی امروزی، اهتمامی به بیان تمام رئوس مسائل علم ندارد، که شاید بتواند قوتی برای این کتاب از حیث آموزشی، برای برخی برنامه ها و سطوح آموزشی به حساب آید.
در ترجمه این اثر به فارسی[۳]، از عنوان «فلسفه و کلام اسلامی» استفاده شده و بخش الهیات بالمعنی الاخص را بخش کلام به حساب آورده اند. این موضوع قبل از انتخاب این کتاب برای تدریس باید مورد تامل و قضاوت قرار گیرد.
انتهای پیام/
[۱] نشست اساتید فلسفه قم- آسیب شناسی کتاب های بدایه و نهایه ، شهریور۹۶- مرکز تخصصی فلسفه اسلامی حوزه علمیه قم
[۲] کلمه الناشر، ص۷، موسسه دارالکتب الجزائری، قم، ۱۴۱۳،اول
[۳] قم بوستان کتاب، چاپ دوم ۱۳۸۲، ابوالفضل محمودی، دکتر محمد محمد رضائی