درس های اخلاق حجت الاسلام عباسی ولدی

متن اولین جلسه درس اخلاق حجت الاسلام و المسلمین عباسی ولدی که ۱۴ آدر ۱۴۰۲ در مرکز آموزش تخصصی فلسفه اسلامی برگزار شد تقدیم می گردد:

بسم الله الرحمن الرحیم

یکی از بزرگترین مشکلات زندگی طلاب ، تکبر در رابطه با همسر و فرزندان است . اساسا با وجود تکبر امکان تشکیل رابطه نیست . تکبر به معنای «باور درونی به برتر بودن خود» است و قید درونی قیدی اساسی است چراکه بسیاری از افراد صرفا تواضع ظاهری دارند با اینکه در درون خود دچار تکبر هستند . طبق روایات، تواضع یعنی از درون باور داشتن به برتری دیگران .

تواضع ظاهری در عین تکبر باطنی موجب مشکلاتی می شود مانند عدم انتقاد پذیری و ناراحت شدن از انتقاد و یا مانند عدم پذیرش حق در هنگام گفتگو که بنابر روایات یکی از نشانه های متکبر است . امام رضا (ع) در حدیثی ۱۰ ویژگی مسلمانی که به کمال عقلی رسیده است را بیان می کنند که دهمین ویژگی به این صورت است « لا یری أحداً إلّا قال هو خیرٌ منّی و أتقی » اما تحلیل ذهنی این فرد به چه صورت است که اینگونه نگاهی دارد ؟ امام پاسخ می دهند « إنّما الناس رجلان . رجل خیرٌ منه و أتقی و رجل شرٌّ منه و أدنی لعل خیر هذا باطن و هو خیر ٌ له و خیری ظاهر و هو شرٌّ لی » توضیح آنکه ممکن است خیر ظاهریِ من موجب غرور شده و در نهایت به شرّ من تبدیل شود ولی خیر طرف مقابل به صورت باطنی باشد . در ادامه روایت ، امام می فرمایند این فرد هنگامی که با کسی باتقواتر مواجه می شود ، نسبت به او تواضع کرده تا روزی شبیه او شود . از این مطلب می توان نتیجه گرفت عامل رفتار های بیرونی ، قضاوت های درونی است .

آیت الله انصاری شیرازی مظهر تواضعی بودند که بعید است کسی همچو ایشان آنگونه تواضع داشته باشد . ایشان هنگام خطاب قرار گرفتن با عبارت « استاد اخلاق آیت الله انصاری شیرازی » همچون ابر بهاری گریه می کردند که من چه کسی هستم که استاد اخلاق یا آیت الله خطاب شوم ؟ همچنین هنگام درخواست دعا نیز گریه می کردند که من مگر چه مقامی در درگاه الهی دارم که از من درخواست دعا دارید ؟ و همه اینها در حالی است که حضرت امام خمینی شخصا برای ملاقات با ایشان پیش قدم می شدند و یا هنگام بیان گرفتاری ها می فرمودند مگر بهجت ها و انصاری شیرازی ها نیستند که برای رفع بلایا دعا کنند . تواضع آیت الله انصاری شیرازی به حدی بود که برای تذکر دادن به طلبه ای جهت اصلاح قرائت یکی از کلمات تا چندین سال از او عذر خواهی می کردند .

یکی از عواملی که صحبت های برخی در همسر و فرزندانشان تأثیر نمی گذارد تکبر است . و این امر به دلیل قاعده ای الهی است که متواضع رفعت مقام پیدا کرده و متکبر نزول مقام . تکبر یکی از عوامل منع رشد و سلب توفیق در مسیر معنویت است .

یکی دیگر از اسطوره های تواضع ، علامه جعفری است . ایشان در همایش بزرگداشت شان بیان کردند « من هرچه تفکر کردم بین محمد تقی جعفری کلاس پنجم با محمد تقی الآن تفاوتی پیدا نکردم که لایق همایش باشم » . آیت الله انصاری شیرازی برای تبلیغ به فسا می رفتند و به حدی تواضع داشتند که تواضع ایشان زبان به زبان به نسل حاضر رسیده است . علامه جعفری در اوج علمیت و همچنین خستگی در راه پله نشسته و پاسخ سوالات دانشجویی را دادند و این تواضع به حدی اثر گذار بود که بعد از گذشت بیست سال نه تنها در یاد آن دانشجو مانده است بلکه در زندگی او نیز تغییر ایجاد کرده است . علت این تأثیر را باید در تواضع علامه جعفری جستجو کرد . اساسا یکی از اولین عوامل مانع اصلاح روابط از نگاه روایات ، تکبر است .

علت تواضع : اکثر افراد در عالَم مقایسه خود با دیگران هستند اما انسان های متواضع به دو نکته توجه دارند . اول آنکه در عالَم مقایسه خود با دیگران نیستند بلکه در عالَم مقایسه خود با خدا سیر می کنند . به عبارت دیگر به حدی در عظمت خدا غرق شده اند که خود را هیچ می بینند . دوم آنکه متواضعین به عاقبت خود فکر می کنند در حالی که متکبرین عاقبت خود را تضمین شده می بینند . امام صادق (ع) در پاسخ به کسی که از برتر دانستن خود در برابر افراد گناهکار سوال کرده بود اینچنین پاسخ دادند :«هیهات فلعلّه أن یکون قد غُفِر له ما أتی و أنتَ موقوف مُحاسَب . أ ما تَلَوتَ قصَّه سَحَرَه موسی ؟ » . یکی از تکان دهنده ترین قصه های قرآنی قصه سحره موسی است چراکه این ساحران به قصد تقرب در درگاه فرعون آمدند و در نهایت با شکنجه شهید شدند . بنابراین در نگاه متواضعین ممکن است فردی با نماز شب در قیامت مورد محاسبه قرار گیرد ولی فرد گناهکار مورد بخشش خداوند قرار گیرد .

اهل تواضع محبوب دلها می شوند ، منزلت اجتماعی پیدا می کنند و متکبر نمی تواند رابطه دوستی و جایگاه پیدا کند . بنابراین برای اثر گذاری در جامعه و بین مردم لازم است محبوب دلها شدن را به خدا سپرد چراکه وعده الهی حق است .

السلام علیکم و رحمه الله